Vitas » Specials » Arabische lente

De Arabische Lente in het Midden-Oosten en Noord-Afrika

De Arabische Lente in het Midden-Oosten en Noord-Afrika Groot was in januari 2011 de verbazing toen betogers de Tunesische president Zine El Abidine Ben Ali tot aftreden dwongen. Weinigen zullen hebben vermoed dat dit het begin was van een serie Arabische revoltes, te beginnen in Egypte. Ook in Saoedi-Arabië, Bahrein, Jordanië, Oman, Syrië, Marokko, Jemen, Libië en Algerije kwam men in verzet. Een uniek voorbeeld van ingrijpende hervormingen, maar dan afkomstig van de machthebbers zelf, deed zich echter al eerder voor. In 2005, in Mauritanië.

Economisch verzet

Anders dan vaak wordt gedacht, was het in deze regio ook vóór het uitbreken van de Arabische Lente niet ongebruikelijk dat mensen in verzet kwamen. Veelal waren het sociaaleconomische redenen, zoals de stijging van de voedselprijzen, die hen in beweging brachten. De regimes in het Midden-Oosten en Noord-Afrika reageerden daarop met geweld, maar ook met concessies.

Politiek verzet

Demonstraties voor politieke veranderingen vonden eveneens al eerder plaats. Zo demonsteerden op 25 maart 2005 naar schatting zo’n tachtigduizend sjiieten in Bahrein om hun achterstelling door de soennitische machthebbers aan te vechten en democratische hervormingen te eisen.

Hervormingen

Een tendens die ook ouder is dan de Arabische Lente, is het verschijnsel dat machthebbers zich meer bewust zijn geworden van de noodzaak tot modernisering en voorzichtige democratisering. Een radicale variant daarvan beleefde Mauritanië tussen 2005 en 2008, reden waarom deze special aanvangt met dit inspirerende voorbeeld.

Bron: Jonathan Rashad, Wikimedia Commons (CC BY-3.0)Bron: Jonathan Rashad, Wikimedia Commons (CC BY-3.0)

Hard staatsoptreden

Aan politieke eisen vanuit de bevolking werd veel minder snel tegemoet gekomen dan aan economische. De regimes kozen vaak voor een politiek van geleide hervormingen: zij wilden deze zelf in gang zetten en onder controle houden.

Hoe belangrijk dit steeds is geweest, bleek tijdens de opstanden van eind 2010-begin 2011. Daar waar het machtsmonopolie van de elite gevaar liep, werd er zeer hard opgetreden. Een reeks landen uit deze special – Tunesië, Egypte, Bahrein, Saoedi-Arabië, Syrië, Jemen, Libië – zijn daarvan de tragische illustratie.

De hoge prijs die is betaald, heeft vooral in Tunesië geleid tot succes voor de democratiseringsbeweging. Ook in Egypte is dat het geval, maar de vrees blijft bestaan dat het tijdelijke bewind haar beloften niet nakomt.

Geleidelijke weg

Niet alle regimes in de regio hebben direct te vrezen voor een sociale omwenteling. Jordanië, Oman, Marokko en Algerije, die eveneens in deze special aan de orde komen, zijn daarvan voorbeelden. Het zijn landen waar wellicht een geleidelijke democratisering kans van slagen maakt.

Internationale waardering

Westerse machthebbers waren aarzelend in het uitspreken van hun steun voor de verzetsbewegingen, bevreesd als zij waren voor instabiliteit in de regio. Op straat waren vaak andere geluiden te horen. En dat gold ook voor de meeste fracties in het europarlement:

Sacharovprijs Europees Parlement naar activisten Arabische Lente

Mauritanië en het einde van een democratisch experiment
  • De islam
  • Een bloedeloze coup
  • Vrijlating gevangenen
  • Vrije verkiezingen
  • Rechtvaardigheid en tolerantie
  • Censuurwet afgeschaft
  • Nationale mensenrechtencommissie
  • Lonen en corruptie
  • Eerlijker rechtspraak
  • Wet tegen slavernij
  • Een nieuwe coup
  • Verzet



Tunesië en het begin van de Arabische lente
  • Een zelfmoord als aanleiding
  • Verzet breidt zich uit
  • Concessies van Ben Ali
  • President vlucht naar Saoedi-Arabië
  • Ben Ali: 23 jaar aan de macht
  • Waarnemend president
  • Getrouwen Ben Ali vervolgd
  • Revolutie nog niet beëindigd
  • Verzet van aanhangers oude regime
  • Overgangsbewind zwicht volledig
  • Het ‘islamitisch gevaar’
  • Opnieuw ongeregeldheden
  • Verkiezingen in oktober
  • Proces tegen Ben Ali
  • Groot aantal slachtoffers



Volksopstand in Egypte verdrijft regime president Mubarak
  • Tunesië en Egypte
  • Dag van de Woede luidt massale protesten in
  • Mubarak-aanhangers vallen betogers aan
  • Positie president wordt onhoudbaar
  • Egypte krijgt nieuwe regering
  • Hosni Mubarak: dertig jaar aan de macht
  • Maatregelen tegen familie Mubarak
  • Referendum en verkiezingen
  • Arrestaties en veroordelingen Mubarak-getrouwen
  • Zorg over nakomen beloften
  • Nieuwe protesten en concessies
  • Economische gevolgen
  • Slachtoffers



Bron: SKopp, Zscout370, Wikimedia Commons (Publiek domein)Bron: SKopp, Zscout370, Wikimedia Commons (Publiek domein)
Het massale verzet tegen de Bahreinse monarchie
  • Een klein land van groot belang
  • De koning als hervormer
  • Felle demonstraties
  • Betogers willen val regime
  • Concessies
  • Saoedische interventie
  • Ernstige mensenrechtenschendingen



Bron: Onbekend, Wikimedia Commons (CC0)Bron: Onbekend, Wikimedia Commons (CC0)
Saoedi-Arabië tracht overslaan Arabische Lente te voorkomen
  • Geringe verzetstraditie
  • Terugkeer van de koning
  • Demonstraties en aanhoudingen
  • Omvangrijke concessies
  • Beperkte gemeenteraadsverkiezingen



Omaanse bewind reageert met concessies op sociale protesten
  • Een autoritair maar verlicht leider
  • Nederland en Oman
  • Tegemoetkomingen
  • Veroordelingen



Arabische Lente sleept Jordanië in bescheiden mate mee
  • Verkiezingen op grote schaal geboycot
  • Premier Rifai vormt nieuw kabinet
  • Protesten laaien op
  • Nieuw kabinet als antwoord op verzet
  • Positie van de monarchie
  • Minister van Informatie treedt af



Syrische bewind reageert met massaal geweld op protesten
  • Repressie
  • Begin van het verzet
  • Hama: symbool van genocide
  • Het noordwesten uitgekamd
  • Noodtoestand wordt afgeschaft
  • Nieuwe regering gevormd
  • Toegevingen aan soennieten en Koerden
  • Politieke dialoog
  • Verzet van binnenuit
  • Opstelling Verenigde Naties
  • Slachtoffers



Demonstraties in Marokko gericht op geleidelijke verandering
  • Hervormingen: familiewetgeving
  • Hervormingen: nationale verzoening
  • Protesten
  • Grondwetswijzigingen
  • Positie Berbers
  • 20-februari-beweging
  • Referendumuitslag betwist



Jemenitische opstand loopt uit op burgeroorlog
  • Achtergrond
  • Het begin van de protesten
  • President doet concessies
  • Sluipschutters richten bloedbad aan
  • Voormalige medestanders haken af
  • Leger raakt verdeeld
  • Protesten hard neergeslagen
  • Strijd met machtige stam
  • President gewond bij aanval
  • Escalatie van de strijd
  • Bemiddeling
  • al-Qaida
  • Slachtoffers



Libische bewind komt ten val na burgeroorlog
  • Achtergrond van het verzet
  • Van betogingen naar burgeroorlog
  • Pleidooien voor buitenlandse interventie
  • VN fiatteren militaire acties
  • No-flyzone wordt afgedwongen
  • Het uiteenvallen van het regime
  • Concessies komen te laat
  • De familie Gaddafi
  • De dood van Gaddafi
  • Muammar Gaddafi: Libisch leider
  • Tijdelijk bewind
  • Moslimbroederschap weer legaal bijeen
  • Mensenrechtenschendingen



Democratiseringsbeweging vindt beperkt gehoor in Algerije
  • Voedselprijzen verlaagd na rellen
  • Betogingen voor democratie
  • Omvangrijke stakingen
  • Protesten tegen woningsloop
  • Journalistieke vrijheid
  • Een ‘geleide Lente’
Mauritanië en het einde van een democratisch experiment

Mauritanië en het einde van een democratisch experiment

Het was nog geen Arabische Lente en vond plaats jaren vóór dat onder deze noemer massale protesten in de regio op gang kwamen. Het begon in 2005 en betrof een uniek veranderingsproces in een van de ar…
Tunesië en het begin van de Arabische lente

Tunesië en het begin van de Arabische lente

Het was in december 2010 dat Tunesië het spits afbeet in wat de Arabische Lente ging heten. In het land van dictator Zine El Abidine Ben Ali, sinds 1987 aan de macht, sprak men over een Jasmijnrevolut…
Volksopstand in Egypte verdrijft regime president Mubarak

Volksopstand in Egypte verdrijft regime president Mubarak

Geïnspireerd door de verdrijving van het Tunesische bewind in januari 2011, gingen ontevreden Egyptenaren die maand massaal de straat op om gehoor te vinden voor hun economische en politieke eisen. On…
nieuws uitgelicht

Het massale verzet tegen de Bahreinse monarchie

Gestimuleerd door het verzet in de regio kwam in februari 2011 ook in Bahrein een protestbeweging van de grond. Hoewel de achtergestelde sjiitische meerderheid de opstand leidde tegen de soennitische…
Saoedi-Arabië tracht overslaan Arabische Lente te voorkomen nieuws uitgelicht

Saoedi-Arabië tracht overslaan Arabische Lente te voorkomen

In Saoedi-Arabië leek het verzet tegen armoede, corruptie en repressie zoals dat in andere Arabische landen op gang was gekomen, aanvankelijk beperkt te blijven. Het land zag zich als een hoeder van s…
nieuws uitgelicht

Omaanse bewind reageert met concessies op sociale protesten

De Golfstaat Oman, al sinds de achttiende eeuw geleid door de al-Said dynastie, is een sultanaat. Het land wordt centralistisch bestuurd en kent geen politieke partijen. De laatste decennia modernisee…
Arabische Lente sleept Jordanië in bescheiden mate mee nieuws uitgelicht

Arabische Lente sleept Jordanië in bescheiden mate mee

Vanaf januari 2011 kwam ook in Jordanië het verzet op gang tegen verarming, corruptie en het uitblijven van politieke hervormingen. Dat gebeurde op bescheidener schaal dan elders in de regio en richtt…
Syrische bewind reageert met massaal geweld op protesten nieuws uitgelicht

Syrische bewind reageert met massaal geweld op protesten

De volksopstanden in de Arabische wereld kregen halverwege maart 2011 ook vat op de bevolking van Syrië. Betogers die opkwamen voor democratisering, kwamen uit verschillende stammen en regio’s, waren…
Demonstraties in Marokko gericht op geleidelijke verandering nieuws uitgelicht

Demonstraties in Marokko gericht op geleidelijke verandering

Vanaf eind januari 2011 werd in Marokko gedemonstreerd voor democratische hervormingen. De bevolking eiste echter niet de val van het regime. Het land kende sinds 1999, toen koning Mohammed VI zijn va…
Jemenitische opstand loopt uit op burgeroorlog nieuws uitgelicht

Jemenitische opstand loopt uit op burgeroorlog

Vanaf januari 2011 waren in Jemen, evenals in andere Arabische landen, straatprotesten aan de orde van de dag. Honderdduizenden gaven op geweldloze wijze blijk van hun onvrede en stelden als centrale…
nieuws uitgelicht

Libische bewind komt ten val na burgeroorlog

Begin 2011 werden in Libië de eerste tekenen van verzet zichtbaar tegen economische ongelijkheid en politieke repressie, zoals dat zich ook in andere landen van Noord-Afrika en het Midden-Oosten voord…
Gepubliceerd door Vitas op 23-06-2011, laatst gewijzigd op 25-06-2012. Het auteursrecht (tenzij anders vermeld) van deze special ligt bij de infoteur. Zonder toestemming van de infoteur is vermenigvuldiging verboden.

Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Cjb, Wikimedia Commons (CC BY-2.0)
  • Keesings Historisch Archief (eigen teksten)
  • Diverse persbureaus
  • Kranten uit de regio
  • NRC-Handelsblad
  • De Volkskrant
  • De Morgen
  • De Tijd